Bai Gao’nun Ekonomik İdeoloji ve Japon Endüstri Politikaları adlı eseri, ilk bakışta Japonya’nın 1931-1965 yılları arasındaki sanayi politikalarının tarihsel ve düşünsel temellerini inceleyen bir kalkınma tarihi çalışması gibi görünse de, aslında neoliberalizme karşı güçlü bir entelektüel alternatifin de ipuçlarını taşır.
Gao’nun ortaya koyduğu “kalkınmacı devlet ideolojisi”, piyasa merkezli liberal düşünceye karşı kolektif, etik ve tarihsel bir ekonomik aklı savunur.
Neoliberal ideoloji, özellikle 1980 sonrasında, ekonomik büyümenin ve toplumsal refahın temelini serbest piyasa mekanizmalarında, bireysel rekabette ve devletin geri çekilmesinde bulur. Oysa Gao’nun incelediği Japon kalkınma modeli, bunun tam karşı yönünde ilerleyen bir tarihsel çizgi sunar.
Japonya’da devlet, ekonominin dışında kalan bir düzenleyici değil, aksine ekonomik yönelimi belirleyen, kolektif rasyonaliteyi üreten bir aktör olarak konumlanmıştır. Bu durum, kalkınmacı devletin neoliberalizmin “piyasa aklı”na karşı “devlet aklı”nı inşa ettiğini gösterir.
Gao’nun “ekonomik ideoloji” kavramı, salt iktisadi araçları değil, bu araçların dayandığı düşünsel meşruiyetleri de kapsar. Japon kalkınmacılığı bu açıdan, toplumsal refahı bireysel kâra üstün tutan, ekonomik kararları teknokratik bir planlama mantığıyla ele alan ve “serbest rekabet” yerine “ulusal rekabet gücü”nü öne çıkaran bir zihniyetle şekillenmiştir. Bu zihniyet, neoliberalizmin temel öncüllerine yani piyasa üstünlüğü, bireyci çıkar mantığı ve devletin minimal rolü gibi ilkelere kökten karşıdır.
Gao’ya göre Japon devleti ekonomiye doğrudan müdahale etmekten ziyade, stratejik biçimde yön verir. Bu, devletin piyasanın işleyişini bastırmak yerine, onun hedeflerini ulusal çıkar doğrultusunda şekillendirdiği bir sistemdir. Böylece neoliberalizmin “devlet yalnızca kurallar koyar, piyasayı serbest bırakır” anlayışı tersyüz edilir. Zira burada devlet, kuralları değil bizzat ekonomik yönü belirleyen aktördür.
Kitap, liberalizmin evrensellik iddiasına da zımni bir eleştiri getirir. Gao’nun sunduğu tarihsel örnek, Batı merkezli liberal paradigmanın dışında kalan bir kapitalist kalkınma modelinin yani yerel kültür ve kurumlara dayalı bir alternatifin mümkün olduğunu kanıtlar. Japon deneyimi, kapitalizmin tek biçimli olmadığını ve her ülkenin kendi ideolojik ve tarihsel koşulları içinde farklı bir kalkınma rotası geliştirebileceğini ortaya koyar. Bu yönüyle eser, neoliberalizmin “tek doğru yol” iddiasını temelden sarsar.
Japon kalkınmacılığında toplumsal uyum, ekonomik verimliliğin önkoşulu olarak görülür. Neoliberal aklın aksine toplumsal düzen, piyasanın bir sonucu değil onun dayanağı olarak kabul edilir. Gao’ya göre Japonya’nın sanayi politikalarındaki başarı, bu kolektivist ekonomik ahlakın ürünüdür. Böylece eser, neoliberalizmin atomize bireycilik anlayışına karşı etik temelli bir ekonomik kolektivizmin mümkün olduğunu gösterir.
Her ne kadar Bai Gao kitabında doğrudan neoliberalizmi hedef almasa da (zira incelediği dönem neoliberalizmin yükselişinden öncedir) sunduğu analiz, günümüz neoliberal ideolojisine dolaylı fakat güçlü bir karşıtlık üretir.
Gao’nun kalkınmacı devlet modeli, neoliberalizmin minimal devlet anlayışına karşı etkin bir devlet vizyonu; bireysel çıkar mantığına karşı toplumsal fayda merkezli bir rasyonalite; evrensel liberal modele karşı yerel bağlama dayalı bir kalkınma anlayışı; verimlilik ve rekabet önceliğine karşı dayanışma ve toplumsal bütünlük fikrini öne çıkarır.
Nihayetinde “Ekonomik İdeoloji ve Japon Endüstri Politikaları”, neoliberalizme doğrudan bir teorik saldırı değil fakat onun zıddının tarihsel olarak nasıl mümkün olduğunu gösteren güçlü bir örnektir.
Gao, Japonya üzerinden, kapitalizmin tek bir ideolojik biçime mahkûm olmadığını; devletin, ideolojinin ve toplumsal değerlerin ekonomik kalkınmanın asli unsurları olduğunu gösterir. Bu yönüyle eser, neoliberal piyasa aklının karşısında kolektif, tarihsel ve etik temelli bir ekonomik düşüncenin hâlâ geçerli olabileceğini hatırlatan derinlikli bir katkıdır.
| Kitap Adı | Ekonomik İdeoloji ve Japon Endüstri Politikası 1931’den 1965’e Kalkınmacılık |
| Orijinal Adı | Economic Ideology and Japanese Industrial Policy |
| Yazar | Bai Gao |
| Kitap Editörü | Emrah Yıldız |
| Çevirmen | Bahar Hazal Öztürk |
| Son Okuma | Hayrunnisa İstekli & Mustafa Sacid Öztürk |
| Proje Editörü | M. Halit Çelikyön |
| Kategori | İktisat |
| Kağıt / Cins | Holmen / Karton Kapak |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Yayın Tarihi | 16.07.2025 |
| Sayfa Sayısı | 520 |
| Ebat | 12,5 * 19,5 |
| Dili | Türkçe |
| ISBN | 978-625-5848-08-6 |